Luthers sterfhuis laat jong en oud nadenken over de dood

Rond Hervormingsdag duikt het lugubere geflirt van Halloween met de dood steeds vaker op. De rest van het jaar wordt die het liefst verdoezeld. Voor veel mensen is de dood een ongemakkelijke waarheid. Daar ga je je niet in je vrije tijd mee bezighouden. Laat staan op vakantie.

Het sterfhuis van Luther in Eisleben biedt een kennismaking met een heel andere visie op de dood. In geen enkel ander museum in de streek waar Luther leefde mag de hervormer zo voor zichzelf spreken. Dat stemt ouderen en jongeren in de 21e eeuw tot nadenken.

Het museum is bijzonder toegankelijk voor kinderen. Al drukkend op knopjes en vegend over schermpjes worden ze met diepzinnige vragen geconfronteerd. En met Luthers verlangen naar de dood. Aan het eind is er een moment van rust: in een hoekje lezen ze een uitspraak van Luther over de dood of een Bijbeltekst. Vervolgens zitten of liggen ze op een bankje te luisteren naar een muzikale verwoording daarvan door christelijke componisten als Bach.

Hoe de kinderen het vonden? „Best wel mooi.” „Ook wel apart.” „Op het bankje dacht ik hoe het in de hemel zou zijn.” „Hier denk je echt na over hoe Luther zich vóélde.” Hoe voelde hij zich dan? „Nou, hij had het best moeilijk op de aarde. Hij moest ook veel moeilijke dingen doen voor de Heere en hij wilde graag naar de hemel.”

Nieuwe relikwie

Behalve het huis zelf zijn er weinig oude dingen in het museum te vinden. Er is een oude doodskist te zien en een bank uit de 16e eeuw. Een tafel, bed, kast en stoelen zijn van 19e-eeuwse makelij.

Luthers sterfbed blijkt begin 18e eeuw verbrand te zijn. Bezoekers gingen er massaal met splinters van het bed vandoor, omdat dat zou helpen tegen kiespijn en andere kwalen. De Lutherse Kerk zat niet te wachten op een nieuwe relikwie en liet het bed in vlammen opgaan.

Het museum is een voorbeeld hoe toegepaste kunst oproept tot bezinning. Veel wordt gedaan met korte woorden. Bij binnenkomst begint het al. Er is een luikje ”zonde”. Erachter laat een wetboek van strafrecht zien wat mensen tegenwoordig onder zonde verstaan. Aan de kijker wordt overgelaten hier dieper over na te denken. Het volgende luikje dat de kinderen kunnen openen, is ”goede werken”. Vervolgens een luikje ”hemel”, ”hel”, ”vagevuur”, ”laatste sacrament”. Ze roepen vragen op. Echte vragen, waar ook Luther mee zat.

Een jaar lang sterven

Verderop in het museum heeft Luther het zelf voor het zeggen. Aan de muur hangen in rode cirkels kernwoorden uit zijn visie op leven en dood: ”genade”, ”dankbaarheid”, ”vertrouwen”, ”troost”, ”verlossing”.

Citaten aan de muur zijn het vertalen waard. „De dood begon voor Luther niet de afgelopen nacht”, aldus Michael Colius in de lijkrede de dag na Luthers overlijden. De reformator was al een jaar lang aan het sterven. Hij dacht voortdurend aan de dood, preekte over de dood, sprak over de dood, schreef over de dood. Hij schreef troostrijke teksten op in zijn psalmboek.

Luther wílde graag sterven, laat een ander paneel zien. Hij had de goede strijd gestreden en was er moe van. Hij bad om niet lang ziek te hoeven zijn en rustig te mogen sterven. Dat is ook gebeurd. Waarschijnlijk kreeg hij een hartaanval. Hij werd op zijn sterfbed niet zwaar bestreden door de duivel, zoals lasteraars graag wilden laten geloven.

De hervormer stierf overigens niet in het huis waar nu het museum is, maar in een huis aan de markt van zijn geboortestad. Een geschiedschrijver in de 18e eeuw verwisselde de twee locaties. Het maakt een bezoek aan het museum niet minder de moeite waard.

Dit artikel is het laatste in een serie van drie over een Lutherreis met het gezin.

Luthers sterfhuis laat jong en oud nadenken over de dood

Kerk & religie

RD.nl in uw mailbox?